O Camiño Xacobeo de Braga a Celanova e Santiago II

Camiño II
O Camiño Xacobeo de Braga a Celanova e Santiago II
FONTES DOCUMENTAIS  As fontes escritas relacionadas con esta importante ruta xacobea son: O tombo de Celanova: Tomos I e II. A...

FONTES DOCUMENTAIS 

As fontes escritas relacionadas con esta importante ruta xacobea son: O tombo de Celanova: Tomos I e II. A modo de exemplo temos o documento n º 156 do 15 de setembro do ano 1142 no que se recolle o “pacto entre Pelaio abade de Celanova, e don Xerardo tenente da obediencia de San Paio de Veiga e representante dos Hospitalarios de Xerusalén, para facer e rexer un hospital na Portela de Samuel, en terras de propiedade celanovesa”.

A presenza no seu entorno dos Templarios e dos  Hospitalarios de Xerusalén, así como a necesidade de ter que construír un hospital, infórmanos da magnitude do fluxo de peregrinos.  Que a Orde do Temple, estivera presente para defender e protexer aos peregrinos, reforza a súa importancia. En Freiría, a orde dos Hospitalarios tamén tiñan unha torre. No ano 1728 Matos Ferreira sitúaos en San Joâo do Campo, no tramo portugués “a donde hoje está, fundacâo dos Cavalleyros Templarios que defendiâo a estrada de Geyra (…) principalmente as das Casas Santas de Jerusalem, e do Apostolo  Sao Tiago, que nesse tempo era a Geyra”.

Precisamente esta fonte historiográfica é a máis precisa que temos para documentar este camiño xacobeo. O Pai José Matos Ferreira, que no ano 1728 editou un libro titulado: Thesouro de Braga descuberto no Campo do Gerez, onde relata a camiñata que realizou pola Vía Nova desde Braga. Esta vía romana, perfectamente identificada e documentada de Braga a Astorga, á altura de Chaus da Limia desdóblase cara Celanova e Ourense como itineraro Xacobeo. Así dinos: “…..dahi corta o Ryo Lima pella Ponte Pedrinha (obra Romana, q. hinda existe) e continua por baixo do lugar de Ermille, e dahi ao lugar dos Châos da Limia. Deste sitio say outro caminho militar pella Limia asima sempre fronteyro a oriente, e he estrada q. diz Antonino, e D. Rodrigo da Cunha que vay p.ª a cidade de Astorga. E tomando-nos á nossa Geyra p.ª Lugo (deixando o caminho de Astorga), dos Châos da Limia vay ao Pilio, e dahi ao marco da Gandra, em cujo sitio estâo dous Padroens grandes, q. por terem moitas letras gastas, as nâo copiei, nem o t.po mo permitiu tanta demora en Reyno estranho; dahi vay ao Castro da Nogueira con hûa volta que faz na freg.ª de Sta. Chistina de Monte Longo, e neste sitio do Castro da nogueira existem huus pequenos vestigios de hû Castello adonde se tem achado tambem algûas moedas romanas, dahi vay por sima do lugar de Villela dahi ao monte de Villa Velha, q. está na freg.ª de S. Joâo dos Banhos adonde antigamente houve hûa grande povoaçâo, a q. mta. Gente daquella terra dâo o nome de Calcedonia; na tal povoaçâo tinhâo os Romanos casa de banhos, e pte. Desta obra inda existe, e da mesma sorte as fontes dos banhos de q. a gente daquellas ptes. Se aproveyta. De Villa Velha vay ao Souto de Bizilerins e dahi ao Castro de Rubians, aonde antigamente houve un castello, dahi á ponte Cadoz que ainda existe, dahio ao lugar de Regrem, dahi ao Cruceiro de Sarriaos, dahi ao Salgueiro da freg. Da Portella, dahi, ao lugar de Gontam, dahi á freg.ª de S. Martinho, dahi ao lugar do Feal, dahi a Ponte Pedrinha ( q. fica perto de Cela Nova), dahi ao lugar de Orga, dahi a S. Paio da Merca, dahi á Merca, dahi ao Souto do Penedo, dahi a S Sibrâo da Vinhas, dahi á Cid. De Orense, tendo corrido desde Braga o espaço de dezasete legoas.”

Este itinerario está ben identificado nos “Caminhos Portugueses de Peregrinação a Santiago de Compostela”.

A partir de Lisboa podemos falar de dois grandes Caminhos que atravessam o país de Sul a Norte, um na costa e um no interior. De Lisboa seguem em direcção a Coimbra (existem duas variantes por Tomar – que corresponde, até Santarém ao Caminho do Tejo - ou por Leiria). Em Coimbra existem também duas alternativas, pelo interior (por Viseu e Chaves que sai de Portugal em Feces de Abaixo e se junta à Via da Prata em Verin), ou pela costa (em direcção ao Porto). No Porto temos opção entre Barcelos e Braga. Em Braga segue para Ponte de Lima ou para a Portela do Homem, em Barcelos segue para Viana do Castelo ou para Ponte de Lima. De Ponte de Lima segue para Ponte da Barca e Vilarinho das Furnas ou para Valença. Existe aínda uma outra alternativa entre Caminha e Vila Nova de Cerveira.