Estado de alarma. Día trinta e nove

close up portrait of a man playing a harmonica
Estado de alarma. Día trinta e nove

Hai algúns anos xa da publicación da miña segunda novela Memoria contra Alzheimer. É unha das novelas das que máis satisfeito estou, porque a súa escrita levou aparellada unha gran carga emocional. Nela conxuguei dúas das miñas paixóns, a escrita e o xadrez. De feito a primeira parte do libro desenvólvese segundo os movementos dunha famosa partida de xadrez xogada entre o duque de Brunswick e Paul Charles Morphy. Este último foi un magnífico xadrecista, considerado como o campión do mundo da época na que viviu, malia que daquela o título non existía como tal. Recibiu o alcume de “Orgullo e tristeza do xadrez” posto que se retirou moi novo. A min lémbrame ó meu admirado Bobby Fischer, salvando as distancias.

close up portrait of a man playing a harmonicaOutra das miñas paixóns é a música de Bob Dylan, cousa esta que lles teño contado aquí máis dunha vez. Unha das cousas que me atraen da súa música é o dominio que Dylan amosa da harmónica en moitas das súas cancións, instrumento, a dicir dos entendidos no asunto pois eu son un profano na materia, moi difícil de tocar. Unha das cancións nas que a toca é en Mr. Tambourine man (O señor da pandeireta), da que hai unha excelente versión en directo no festival de Newport en 1964.

Alzheimer, harmónica. Trouxen estas dúas palabras aquí por mor dunha historia que me contou a miña cuñada e que ela escoitou na radio. Unha historia actual desta época de coronavirus e illamento. Póñanse en situación, un ancián con alzheimer, vivindo na súa casa coa súa dona, unha filla e unha persoa que o coida. Un home ó que o mal varreulle todo o sentido. Un home que malia á enfermidade non foi quen de esquecer o que máis lle gusta: tocar a harmónica. Un home cunha experiencia vital detrás que xa non lembra, un home que xa nin é os seu propios recordos, un home que talvez non se sabe se está aínda no día de onte, viviu o de hoxe ou vai xa no de mañá. Un home que a ben seguro loitou, traballou arreo para tirar a súa familia adiante, que en ningún dos seus peores soños, dos seus intres máis baixos na vida, imaxinou sequera por un segundo que moitos anos despois de nada se lembraría. No fondo non somos como somos por nada. Hai moito detrás. Pais, avós, bisavós. Cada un deles deixou unha pegada súa en nós. Somos o que lembramos. Cando non esteamos aquí, existiremos sempre que alguén nos leve na súa memoria. Como ese home. Ese ancián, confinado na súa casa estes días. Nada sabe do que acontece. O seu mundo non está neste, é outro. Só sabe tocar. Só lembra tocar. O seu instrumento favorito, unha peza pequeniña que cabe no bolso do pantalón. Unha peza de metal, de tacto frío como a temperatura da morte, pero que vai quecendo, paseniño, na palma da man do vello. A carón da fiestra toca pola mañá ou pola tarde, sen hora fixa. Toca porque lembra que sabe tocar. Que é o único que non esquece, que irá vivo na súa memoria cando el marche na derradeira viaxe. Daquela mete a man no peto e tira a harmónica. Eu imaxínoo así, no intre de pousar os beizos sobre o frío metal. Ós poucos, para que o metal vaia afacéndose, para que os beizos non imaxinen que bican a un morto. Imaxínoo soprando. Tocando as súas melodías, talvez deitando bágoas escorregadizas e fuxidías, que esvaran distraídas na pel allada da súa face, caendo ó chan e desfacéndose, como se cada unha que se desfai fose un anaquiño da memoria que foi perdendo. Eu gustaría de imaxinar que ese home, ó sentires na súa man o tacto do metal, é quen de acordarse da muller a quen xa non coñece, dos fillos que non lembra que tivo, dos netos que algunha vez xogaron con el cando aínda era quen de saber o que significaba xogar. Gustaría de imaxinar que, cando pousa os beizos sobre a harmónica, é quen de lembrar o primeiro bico que lle deu á súa dona, malia que fose por un intre fuxidío como un lóstrego.

Non sei se iso será así. Mais a vida ten cousas estrañas. E marabillosas. Imprevisibles. Estou imaxinando a escena. O home tocando sentado na súa cadeira a carón da fiestra, coas cortinas decorridas para que entre un chisco de sol. Cando remata de tocar, garda a harmónica. Acontece un día calquera destes nos que estamos. O ancián, escoita que a xente aplaude. E pregúntalle á súa coidadora por que razón aplaude a xente. Ela, abraiada, respóndelle que é porque el toca moi ben. E o ancián que non pode lembrar, sorrí. E nese seu sorriso, amais talvez dun punto de fachenda, hai algo especial. Hai un chisco de memoria que non se perdeu, un chisco de felicidade.

Rafael Laso Lorenzo