“MARIBEL VALDIVIESO VARELA”

MARIBEL
“MARIBEL VALDIVIESO VARELA”

ROSA TRUJILLO BOLAÑO

ESCOLA RURAL DE SAUDE DA LIMIA

“Busco el interior del paisaje, la parte interna del árbol,

la angustia que tengo es que vamos a ser devorados por la piedra…

los pinceles saben todo…

los árboles también lloran…

lembrei un libro escondido entre as ramas dos arbores…”

M.V.

Me encuentro con Maribel en la ciudad de “A Coruña” en Galicia, nos presenta Luis Antonio Torres un gran amigo de su hija, la actriz Isabel Risco Valdivieso. Antes de entrevistarla pude revisar las referencias a su trabajo en la red, sus valados fotográficos, su pasión por la cultura gallega, las construcciones de piedra, los paisajes al óleo inspirados en la floresta gallega, queriendo atajar el color, la temperatura, el diseño, lo desvaído, aquella muerte que nos sucede todos los días y con la creación se transforma en vida.

Maribel con su madre y hermanos
Maribel con su madre y hermanos

Lola Rico y yo andábamos con la Escola Rural de Saude da Limia, entrevistando as mulleres protectoras do patrimonio cultural da Limia en el centro social de Sarreaus y pudimos compartir la referencia a su trabajo. Soñamos que en algún momento las mujeres artistas pudiesen visitar a las mujeres del rural entre las cuales también hay pintoras, escritoras, bailarinas, fotógrafas, cantantes...

La entrevista sucede en su taller “Maquinaria Pesada”, pasamos entre dibujos, cuadros, fotografías, y comparte con su hija Isabel, creadora de Nabiza Girl una heroína gallega.

En medio del diálogo me enseña sus trabajos y sus últimos escritos para la red, las fotografías en movimiento, sus poemas. Es una mujer de pequeña de estatura, ojos claros, muy acuciosa, pelo corto, lleva una chaqueta de cuadros pequeños que semejan una pintura, se mueve rápido, parece una energía en ebullición. Nació en Lugo en los años 40. Su padre fue el médico Luis Valdivieso y su madre Juana Revilla. “Mi madre es una mujer muy recta, marcaba las amistades. Ella cantaba. Se emocionaba cuando escuchaba la muñeira…”

Su padre la marca mucho, es un médico, pero es un apasionado de la pintura, se conoce con su madre porque al pasar por Sada en el tren se siente abrallado por el paisaje y se dice a si mismo que ha de volver a ese lugar. Posteriormente se conocen por medio de novios de guerra. La familia de su madre es originaria de Fontan en Sada. Me ha parecido muy importante la expresión de Maribel sobre su propia vida, su escrito autobiográfico en idioma gallego, que a continuación transcribo aquí, ya que uno de los objetivos de estas entrevistas es dar visibilidad a las mujeres y poder dejar las expresiones de su propia mano no siempre es posible, pero en este caso lo verán a continuación, ya que no hay nadie que pueda expresar mejor la propia historia sea verbal o escrita que aquella persona que la vivió. Las personas que entrevistamos somos un puente vital para que esas historias se muestren:

Aquí leeremos fragmentos de recuerdos de algunos lugares que Maribel piensa son recuerdos fundamentales que explican la construcción de su obra por ello viajaremos hasta Marruecos, Madrid, A Coruña, Fontan…lugares, paisajes, infancia, adolescencia, adultez de una artista enamorada de la creación que para referirse a ella la llama: “ La creación interminable.

Maribel-oleo sobre tela
Maribel-oleo sobre tela

1“Cando remata a nosa vida en Marruecos, as duas cidades da miña infância e adolescência, onde me quedaron lembranzas inolvidables, en Xauen primero co meu Colexio, os xogos co outros nenos pero dou-me conta que nunca eran marroquíes, as miñas primeiras mestras, o cor azul de unha vila tan distinta a todo o que vendría despois, os cores encarnados das frores do meu vestido inesquecível que me lembra a miña nai cando mo planchaba, meu pai recorrendo “cavilas” para ver a tanto enfermo de dolencias casi desconocidas para o que se estudiaba na Universidade, e miña nai facendo a comida co que había ea lume con catro carbons…Logo Melilla, outra cidade modernista onde o colexio de monxas me fixo coñecer outras culturas e relicions, comenzar a adolescência e descubrir que existían cámaras de fotos!, tiven a miña con 14 años!, que aínda conservo, descubrir tamen a pintura e ter moitos amigos e amigas…cando esto remata dimos o “”saltó” a península, meu pai xa rematara o curso e comenzaba para nós unha nova vida,

2”Despois de deixar Marruecos, a família decide trasladarse a Madrid, seria mais doado pô-la idade de comenzar estudos superiores, por ese motivo meu pai comenza un curso de dous anos nun hospital de Madrid, gustabame a pintura, de feito miña amiga e máis eu percorríamos lugares de arbolado para pintar, dime conta que o meu era a pintura e quise ingresar en Belas Artes, ainda que fora soamente na Academia para pintar dominar o dibuxo, pero miña nai, que era “máis practica” non o veía correcto, era como moi avanzado… e eu teria que preparar-me de outro xeito, e saber facer lo verdaderamente correcto para ter un “futuro normal”.... polo que aprendí outras cousas mais acordes co meu sexo de enton.... pero entre mentres trabaixe nun laboratório dun Hospital, enton dos importantes de Madrid, bel aprendín moito, entre outras cousas facer a proba do embarazo paras que utilizábamos ras, tamen a vacina da rabia onde o animal mudaba en coelho, o seu cérebro era a “base”, tamen a facer cortes en texidos para examinar no microscopio, foi un tempo de coñecemento especial, pero na miña cabeza seguía a pintura....

3.”O que se vivia politicamente na miña casa, como en moitas outras era o “politicamente correcto” a situación non era para para pensar outra cousa, pero as diferencias ideoloxicas dos meus padres eran ben distintas, cando se instauró a Segunda Republica un 14 de abril de 1931, meu pai saliu a rua para celébrala… cando rematou a carreira, a sua idea era quedar na universidade preto dun dos grandes profesores que tinha.... pero comenza a guerra e como a moitos mudahle a vida, e máis a seu profesor de esquerdas que é executado por roxo, meu pai enton e chamado só frente...... o medo e aterrador, non había outra saída...,pô-la contra miña nai era moi de dereitas e catolica por família e por compromiso co novo régimen.......

4.”Los veranos veníamos a Galicia, concretamente a Fontan que tantas lembranzas tiña para meus pais, e foi asi como coñeci a quen seria o home co que casaría Sebastian, polo que a miña vida mudó de vez, é donde nacerán meus catro fillos, e loxicamente o de comenzaran no colexio, sempre público! Penso que no colexio, e pô-la relación con outras nais e país, comenzaron as miñas inquietudes políticas.... eu que fun educada de outro xeito!...Pero nunca esquecin as vivencias A pesar do que comenzaba para min!, mudar ao cen por cen, dende a paisaxe, o clima, as amizades e tantas cousas

Aquí non pude incorporarme ao meu traballo anterior, problemas burocráticos...pero fun, co pado de alguns anos a reaccionar para non parar.

Comencei na Escola de Artes e Ofícios da Coruña coa pintura eo dibuxo, estiven en estudos de pintoras e pintores recoñecidos, fixen cursos de análisis fotográficos, e foi cando te dás conta de que a teu redor ocurren cousas que non son doadas e descubres enton que a política pode axudar para conseguir cousas custas…

Maribel collage
Maribel collage

Descubres a a bondosa Natureza galega e non queres que a “destrócen”, descubres en ela que existe un mundo maravilloso chea de ríos, regatos, paisaxes que non queres que ninguen o maltrate porque ademais as suas pedras fan un mundo increíble! Dende catedrais, igresia diseminados entre a paisaxe, castros, petroglifos, e balados!, os descubro e dou-me conta de que ten o tempo limitado! Desgraci deste país que non valoran o que ten porque ninguen lles di o que fai país.

E por iso que sigo a buscar a paisaxe onde gustaría adentrarme por tempo sin pensar no cotian soamente ver arbores e “pedras”...teria para min todas as frores ea natureza para sabê-la interpretar como eu a sinto, porque todo vai mudando, dende que comencei a pintar intercambias con outras cousas, como si unha chámara a outra, a fotografia, descubrir ó collaget que intensifique coa “pandemia/confinamento” e cando os publicaba dime conta que acompañaba con palabras..... que poden ser “poemas/prosa” a minha maneira…”

Estas palabras de Maribel podrían ser una confesión de su continuidad creativa histórica, las más cercanas, recuerdos, huellas, lugares, paisajes, pero no quiero dejar pasar lo que en nuestra entrevista se confesó y que a mi parecer son una revelación de sus sentimientos, en este proceso sin fin..

Cuando los recuerdos llegan de pronto, se acumulan lugares, espacios que te hacen vivir como si fueran sueños, pero los recibimos con el tiempo y nuestra disposición, haciendo y componiendo, aún necesitamos más tiempo para completar este sueño. Yo no pienso en la muerte, a veces pienso en la enfermedad. Lo que hay dentro, es un paisaje distinto. Me gusta descubrir cosas nuevas, gente nueva, nuevos paisajes. Los pinceles saben todo. Los árboles también lloran.

Va escogiendo con mucha pasión lo que ha hecho, la fotografía, los dibujos, los paisajes, y deconstruye la realidad buscando la esencia de las formas, lo que hay detrás de ellas. Se puede decir que trata de despejar la apariencia para introducirse en el contenido. Nos damos cuenta de que no hay edad solo transformaciones, restos, rastros, grafías, diseños de una pasión entre las líneas y en las formas.

Hay un misterio, un vértigo, algo que sucede rápido, a alta velocidad, “es un desbordamiento de la pasión”, un zigzagueo, un olhar, una percusión, el deseo de perseguir una imagen, la sed de crear, de atajar al cambio de la imagen y descubrir su ser interno, la visión de una pequeña casa en el bosque para construir arte en soledad, acompañada por los sucesos de una erótica natural incesante, apasionada, la vida fascinante sin artilugios, desnuda. La artista se va encontrando bajo diferentes formas e instrumentos, la fotografía, el dibujo a lápiz y el color, la plástica, la escritura de poemas o pequeños haykus…se siente en las imágenes que pude ver en su estudio “Maquinaria Pesada”, muy cerca del mar y los secretos de la llamada Finisterre.

Maribel-oleo sobre tela
Maribel-oleo sobre tela

Llega el momento de la despedida, pero como todo lo que siempre recomienza quedamos en volver a vernos, en dar continuidad a esta conversación. Le comento que las mujeres del rural, de la parte más interna de Galicia, la más sola, la habitada por gente de más edad, pero tal vez, la más viva en contenidos, quieren conocer su obra y la están esperando allá en el forno de Sarreaus que ahora es un centro social. Ella me comenta que le gustaría muchísimo conversar con ellas. Seguramente Nabiza Girl, esa heroína gallega de la actuación la tomará en sus brazos y volará con ella igual que se traslada a los campos a descubrir las delicias del vino y cómo las mujeres conocen sus secretos más profundos de vendimiadoras en las afueras de Ourense o en Verín y por tantos otros pueblos.

R.M.T.B.