Algo máis ca unha casa.

Son desas persoas que pensan que temos que aprender en todos e cada un dos días da nosa vida. A medida que imos acumulando anos, imos tamén collendo sabedorías e experiencias que gardamos nesa mochila invisible que levamos ó lombo. Mochila que nada ocupa nin pesa, porque como reza o dito popular o saber non ocupa lugar. Ó longo da nosa viaxe vital seguen a existir cousas que, de cando en vez, aparecen sen pretendelo e que manteñen aínda a capacidade de nos abraiar cando menos o agardamos. Para min, tal como lles teño contado máis dunha vez neste recuncho do xornal, moitas desas cousas xorden cando remexo entre as páxinas murchas de antigos xornais, sempre na procura dalgunha noticia curiosa sobre a miña vila de Xinzo. Porén, desta volta, non aconteceu así. A pasada fin de semana, por mor dunha celebración familiar xunto coa miña dona e o meu fillo, fómola pasar no país veciño, nunha freguesía miñota de nome Seixas e que, volvendo de Caminha en dirección a Valença do Minho, ten un xeito curioso de se anunciar: un cartel a pé de estrada indica “de vagar começa Seixas”. Pouco máis adiante dese cartel e perto da igrexa, atópase a casa onde nos hospedamos. Construída no 1911 por Joaquim dos Anjos Costa, natural do lugar e emigrante retornado do Brasil. Alá fixo fortuna como construtor e namorou da muller que lle dá nome á vivenda e para a que construíu a mesma como proba do seu amor.

Un científico, Albert Eisntein, conxugou de xeito admirable nas súas teorías os conceptos de espazo e tempo. Inseparables un do outro, na miña estadía nesa casa vivín a experiencia desa unión. Hai anos, nun vello anticuario portugués, atopei un cartel cunha frase marabillosa e moi axeitada para o seu negocio: “As pessoas passam, as coisas fican”. Unha gran verdade aplicable a esa casa, onde todo permanece tal como o deixaron os seus primeiros moradores. Mobiliario, estancias, decoración, biblioteca (vostedes saben que me perden os libros, tiven na miña man unha primeira edición en portugués de Mare Nostrum, a novela de Blasco Ibáñez, de cando as páxinas dos libros non se guillotinaban), ata os sombreiros dos seus propietarios fican pendurados no seu colgadoiro da entrada, un fermoso moble alcándara. Xoguei co meu fillo ó billar francés na mesa de comezos do século pasado, tamén a un xadrez con pezas de mármore coa raíña branca descabezada. Sentía como se don Joaquim fose o que movese as pezas namentres falaba de negocios co seu contrincante. Ninguén morre de todo en tanto permaneza na memoria de alguén. Os moradores desa casa non morreron, fican alí, pairando a súa esencia no aire, en cada moble, en cada obxecto. Cando dona Lolita e Adolfo, avós dos actuais propietarios, mercan a casa, deciden mantela no seu estado orixinal.  A avoa, óllanos fixamente dende o seu retrato no salón, como esperando que non toquemos o seu mantón e o seu colar de perlas, ambos os dous perfectamente colocados no mesmo galán que ela usou. Nun corredor, dende varias fotografías antigas, toda a familia de don Joaquim contémplanos fixamente, para nos facer sentir, aínda máis, a súa presenza. A casa, esa casa, é unha experiencia para os sentidos, para ser conscientes de que algo de nós queda para sempre ancorado nas cousas que usamos. Dona Lolita era parente dun grande home da cultura galega, o insigne etnógrafo Xaquín Lorenzo “Xocas”. Ata a espírito deste paira nun dos cuartos, aquel onde se conserva o seu escritorio de traballo. Puiden sentarme a el, tocalo coas miñas mans namentres ollaba a foto que comparten o Xocas e mais dona Lolita. Sentir, esa é a palabra que mellor resume esta casa que é algo máis ca unha casa. Os limiaos dicimos que o noso entroido é un sentimento. Esa casa tamén. O neto de dona Lolita, Andrés, e maila súa dona Susana, xunto con Marta e o resto do equipo, encárganse de manter ese sentimento así, sostido entre as paredes, pairando no aire que diría Bob Dylan. Hai cousas que non poden explicarse por moitas palabras que empreguemos. Deben verse, sentirse. Como esta casa co nome dunha muller que máis dun cento de anos atrás foi amada por un home. Villa Idalina.

Rafael Laso Lorenzo